تماضر بنت عمرو سلمیامعمرو تماضر بنت عمرو بن حارث سلمی معروف به خنساء (م ۲۴ هـ)، زنی شاعر از بنی‌سلیم بود که همراه قبیله‌اش نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) رفت و مسلمان شد. او صحابیه‌ای جلیل‌القدر، تواناترین شاعر زن و عابده‌ای از عابدات عرب بوده است. فرزندانش در جنگ قادسیه به شهادت رسیدند. ۱ - معرفی اجمالیامعمرو تماضر دختر عمرو بن حارث بن شرید بن ریاح بن یقظه خنساء ریاحیه سلمیه نخعیه، از بنی‌سلیم (تیره‌ای از قبیله مضر) و نسبش به مضر می‌رسد. شاعر مشهوری بود که بهترین و شیواترین اشعارش مرثیه‌هایی است که در رثای برادرانش صخر و معاویه (که در دوران جاهلیت کشته شده بودند) سرود. خنساء در نجد دیده به جهان گشود. او را به جهت اینکه بینی‌اش فرو رفته و پره‌های آن برجسته بود، «خنساء» نامیدند. [۸]
محلاتی، ذبيح‌الله، ریاحین الشریعه، ج۴، ص۱۹۸.
[۹]
جر، خلیل، فرهنگ لاروس، ج۱، ص۹۴۰.
او صحابیه‌ای جلیل‌القدر [۱۰]
کحاله، عمر رضا، اعلام النساء، ج۱، ص۳۶۰.
و به گفته علمای شعر، تواناترین شاعر زن و عابده‌ای از عابدات عرب بوده است. او در زمان نابغه ذبیانی که از شعرای معروف بود، شعر می‌سرود و نابغه او را ستوده است.پیامبر شعرهای او را خوش می‌دانست و از آن حضرت نقل شده که فرمود: «خنساء بنت عمرو شاعرترین مردمان است». [۱۴]
کحاله، عمر رضا، اعلام النساء، ج۱، ص۳۶۰.
حکایاتی از او در مشاعره نقل شده که تحسین دیگران را بر انگیخته است.گفته‌اند که بیشتر شعرهای او در رثای برادرش (صخر) بود [۱۵]
کحاله، عمر رضا، اعلام النساء، ج۱، ص۳۶۵.
و آن‌قدر در عزای او گریست تا نابینا شد.۲ - ازدواج و فرزنداندُرَید بن صمّه که مردی سالخورده بود، از خنساء خواستگاری کرد و خنساء پاسخ رد به او داد و ترجیح داد که در میان قبیله‌اش ازدواج کند. این بود که با رواحة بن عبدالعزای سلمی ازدواج کرد [۱۷]
محلاتی، ذبيح‌الله، ریاحین الشریعه، ج۴، ص۱۹۸.
و از او صاحب فرزندی به نام عبدالله شد. پس از چندی همسرش درگذشت و مرداس بن ابی‌عامر سلمی با او ازدواج کرد و زید، معاویه و عمر حاصل این ازدواج بودند.۳ - اسلام آوردنبیشتر عمر خنساء در دوران جاهلیت گذشت و پس از اسلام به همراه قبیله‌اش، بنی‌سلیم به محضر مبارک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسید و اسلام آورد. از اشعار خود برای پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) خواند که حضرت آنها را پسندید. ۴ - حضور در جنگ قادسیهخنساء به اتفاق چهار پسرش در جنگ قادسیه شرکت کرد و با خواندن آیات قرآن و تذکر فنای دنیا و بقای آخرت، آنها را تحریض به قتال نمود تا هر چهار فرزندش شهید شدند، هنگامی که این خبر به گوش او رسید، گفت: "شکر خدای را که مرا به واسطه شهادت آنان بزرگی داد. از خداوند مسالت دارم که مرا با آنان در وادی رحمت خود قرار دهد". عمر بن خطاب تا پیش از مرگش، برای هر یک از چهار فرزندش، مبلغ دویست درهم به او می‌پرداخت. ۵ - تاریخ وفاتخنساء در سال ۲۴ قمری یا ۲۶ هـ در دوره خلافت عثمان در بیابان چشم از جهان فرو بست. [۲۵]
کحاله، عمر رضا، اعلام النساء، ج۱، ص۳۷۱.
برخی نیز می‌گویند که مرگ وی در سال ۴۲ ق در روزگار معاویه اتفاق افتاد.۶ - آثاراز خنساء مجموعه شعری به نام دیوان الخنساء باقی مانده است. ۷ - مطالعه بیشتربرای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود. [۲۸]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج۶، ص۸۷۶۸.
[۲۹]
معجم المطبوعات، ج۱، ص۸۳۷.
[۳۰]
ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۸۷.
[۳۱]
مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۱۰۷.
[۳۲]
تفضلی، آذر و فضائلی، مهین، فرهنگ بزرگان، ص۱۱۹.
[۳۳]
بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۱۶۴.
۸ - پانویس۹ - منبعپژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۲۱۱، برگرفته از مقاله «تماضر بنت عمرو سلمی». عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۱۴۷. رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 24 (قمری) | درگذشتگان سال 26 (قمری) | درگذشتگان سال 42 (قمری) | زنان شاعر | زنان صدر اسلام | شاعران صدر اسلام | شرکت‌کنندگان در جنگ قادسیه | شعرای جاهلیت | شعرای عرب
|